Sen to nie tylko odpoczynek i regeneracja. We śnie zachodzą zmiany związane z reorganizacją i rozwojem układu nerwowego, choć do dokładnego ich objaśnienia wciąż nam jeszcze daleko. Wiemy, że zaburzenia snu, np. bezsenność, wiążą się ze zmianami stukturalnymi w mózgu, a u dzieci przewlekłe problemy ze snem łączą się z cieńszą korą mózgową niektórych obszarów. 

Dzięki współpracy zespołów naukowców z Rotterdamu (Erasmus Medical Center) i Bostonu (Uniwersytet Harvarda) udało się poszerzyć naszą wiedzę o tym, jak z zaburzeniami snu koreluje budowa istoty białej, czyli obszaru, w którym koncentrują się aksony komórek nerwowych wyprowadzone z kory mózgowej. Badacze obserwowali  ok. 2500 dzieci do 10 roku życia, przy czym dane o problemach ze snem zbierali początkowo od rodziców (w 18 miesiącu życia, w 3 i 6 r.ż.) i na koniec, w 10 roku życia, także od samych pacjentów. 

W tym samym czasie wykonywano rezonans magentyczny mózgu, oceniając jego budowę. U dzieci, które miały zaburzenia snu przed 6 r.ż., po 4 latach stwierdzono dyskretne różnice w budowie takich struktur jak drogi korowo-rdzeniowe, pęczek haczykowaty i kleszcze większe. Natomiast zaburzenia snu w 10 r.ż. nie wykazywały korelacji z tymi zmianami. Przemawia to za związkiem między problemami ze snem we wczesnym dzieciństwie a tempem mielinizacji aksonalnej i pozwala podejrzewać, że wczesne dzieciństwo jest znacznie bardziej newralgicznym okresem rozwoju, rzutującym na to, jak będzie wyglądała struktura naszych mózgów w późniejszym okresie, niż nam się mogłoby wydawać. 

Nie jest pewne, czy to problemy ze snem wywołują obserwowane zmiany w budowie mózgowia. Być może oba zjawiska są wynikiem jakichś pierwotnych zaburzeń, np. uwarunkowań genetycznych. To co powinno jednak zwrócić szczególną uwagę, to że z problemami ze snem współwystępują zmiany mikrostrukturalne w obszarach uczestniczących w procesach związanych z uczeniem się i emocjami, a oba te obszary, jak wykazano w innych badaniach, są podatne na „zły sen”. 

Dbajmy więc o dobry sen naszych dzieci, dla ich przyszłego dobra. Jedną z najprostszych interwencji dla poprawy snu jest odpowiednia, codzienna dawka wysiłku fizycznego i likwidacja światła smartfonów i monitora komputerowego (TV najlepiej też) na kilka godzin przed zaśnięciem. 

dr n. med. Jacek Brzeziński