Co „lubi” nasze serce?
To, co lubi nasze serce, najtrafniej chyba oddaje jedna z maksym delfickich – nic w nadmiarze. Szczególne znaczenie ma odpowiedni do wieku tryb życia, będący połączeniem zdrowego odżywiania i dostosowanego do możliwości REGULARNEGO wysiłku fizycznego. Oraz niepalenia tytoniu, wysypiania się, unikania stresów, hałasów – ogólnie rzecz ujmując, zdroworozsądkowy „higieniczny” tryb życia. Korzystnie na układ krążenia wpływa zwłaszcza dieta śródziemnomorska, diety pokrewne (np. DASH), a także diety wegetariańskie i wegańskie. Jeśli chodzi o konkretne produkty, to można wymienić tutaj czerwone wino (jednak nie więcej niż lampka dziennie i nie codziennie!) oraz czosnek (regularnie spożywany może zmniejszyć ryzyko zawału). Warto też ograniczać spożycie tłuszczów nasyconych (w praktyce: produktów pochodzenia zwierzęcego) i zastępować je wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi (głównie omega-3, w które bogate są np. oliwa z oliwek, w odpowiedniej proporcji z omego-6). Warzywa najlepiej spożywać na surowo, natomiast unikać smażenia, które unicestwia korzyści zdrowotne produktów spożywczych i może jeszcze na dodatek wprowadzać do organizmu substancje wysoce szkodliwe.
Ile wysiłku fizycznego jest dobre dla serca?
Ważna jest przede wszystkim REGULARNA aktywność fizyczna i nie musi być ona wysoce intensywna. Już 30-40 minut CODZIENNEGO porządnego wysiłku „aż do spocenia” działa zbawiennie na układ krążenia (dwie godziny spaceru w co którąś niedzielę tego nie zastępują!). Działanie „zrywami” raczej zaowocuje kontuzją niż pozytywnym wpływem na serce. Tak jak wcześniej wspomniano – nic w nadmiarze.
Jak papierosy wpływają na serce?
Nie ma w naszych ciałach narządów, na które palenie miałoby korzystny wpływ. Nie inaczej jest w przypadku serca. Jednak skutki palenia najlepiej odnosić do całego układu krążenia, który wraz sercem działa jako jeden system. Dym tytoniowy działa nie tylko na serce, ale i naczynia krwionośne: przyspiesza miażdżycę i powoduje wzrost ciśnienia. Nadciśnienie powoduje, że serce musi wykonywać cięższą pracę, aby przepompować krew. To działa jak intensywny trening, mięsień sercowy rośnie, a duże serce ma duże zapotrzebowanie na tlen. Gdy dołączy się miażdżyca zwężająca naczynia wieńcowe, do serca nie dopływa wystarczająca ilość krwi i pojawiają się objawy choroby wieńcowej. Zawał serca następuje w rezultacie pęknięcia blaszki miażdżycowej, a to oznacza, że im jest ich więcej, tym większe ryzyko.
Jakie objawy powinny niepokoić? Kiedy udać się do lekarza w celu zbadania serca?
Niepokojącymi objawami są przede wszystkim łatwe męczenie się, zwłaszcza jeśli jest połączone z dusznością i dyskomfortem/bólem/uciskiem w klatce piersiowej.
Niestety – często pierwszym objawem choroby układu krążenia jest zawał serca. Nie ma lepszego sposobu zapobiegania zawałom niż codzienne dbanie o serce i układ krążenia w zgodzie z przytoczonymi powyżej zasadami.
Czy każdy powinien przechodzić kontrolę serca? Jakie to badania?
Większość osób raczej nie ma wskazań do wykonywania badań profilaktycznych serca. Warto natomiast skupić uwagę na badaniach które wskazać mogą odchylenia grożące nasileniem miażdżycy i nadciśnienia. Badania takie warto wykonać szczególnie wtedy, gdy w rodzinie występują/występowały choroby układu krążenia i zawały serca.
- Kontrola masy ciała – ze względu na to, że otyłość dla wielu jest pojęciem względnym, stosuje się współczynnik masy ciała, który uwzględnia wzrost (BMI – body mass index). Można go obliczyć samodzielnie lub skorzystać z wielu dostępnych w internecie kalkulatorów (np. http://bmi-online.pl/).
- Kontrola ciśnienia tętniczego krwi – pozwala wykryć nadciśnienie tętnicze. Można to robić samodzielnie za pomocą dowolnego automatycznego aparatu do mierzenia ciśnienia, jakich wiele jest dostępnych w aptekach.
- Badania krwi – pozwalają na ocenę wpływających na układ krążenia cholesterolu „złego” LDL i „dobrego” HDL, a także nieprawidłowych poziomów cukru, mogących świadczyć o cukrzycy, przyspieszającej rozwój miażdżycy.
- EKG – od czasu do czasu można wykonać badanie EKG, aby wykazać ewentualne zaburzenia rytmu racy serca, z obecności których często nie musimy sobie zdawać sprawy.
Jeśli natomiast już pojawią się niepokojące objawy, warto rozważyć w pierwszej kolejności prostą i szybką, bezbolesną, nieinwazyjną tomografię komputerową naczyń wieńcowych – inne badania nie dają takiego wglądu w tętnice wieńcowe i albo mogą opóźniać rozpoznanie, albo narażać na niepotrzebne powikłania (jak koronarografia). Jedynie w przypadku osób wykonujących długotrwały ekstremalny wysiłek (maratończycy, triathloniści, kolarze) warto regularnie kontrolować ich mięsień sercowy, szczególnie pod kątem żywotności, w badaniu metodą rezonansu magnetycznego.
dr n. med. Jacek Brzeziński